Otwartość oraz wolny dostęp w nauce i edukacji to nie tylko udostępnianie swoich prac „za darmo”. Ale jeśli jedni udostępniają, to inni mogą z tego korzystać – w różny sposób. I nie chodzi tylko o publikacje naukowe, ale również o wszelkie materiały udostępniane na wolnych i otwartych licencjach: zdjęcia, filmy, pliki muzyczne, prezentacje.
Bardzo często przygotowujemy różne materiały wykłady, prezentacje, teksty. Używamy w tym celu dedykowanych wyszukiwarek materiałów na licencji Creative Commons.
Jak legalnie pozyskać zdjęcia?
Kiedy autor tworzy zdjęcie, grafikę, tekst może swoje materiały udostępnić np. na jednej z licencji Creative Commons. Wówczas takie materiał inni użytkownicy mogą za darmo wykorzystać zgodnie z postanowieniami danej licencji (w Polsce wykorzystywanych jest przede wszystkim sześć rodzajów licencji).
O co chodzi z tymi warunkami? Sprawa jest prosta. Załóżmy, że znaleźliśmy w specjalnej wyszukiwarce (o nich w dalszej części wpisu) zdjęcie na licencji Creative Commons, które bardzo nam się podoba i chcemy je użyć w prezentacji. To zdjęcie możemy wykorzystać w taki sposób, na jaki pozwala nam licencja. A na co nam pozwala? Najbardziej „radykalna licencja”, CC BY-NC-ND 3.0 PL mówi tak: możesz to zdjęcie wykorzystać w swojej prezentacji, ale nie możesz go przerabiać (tworzyć utworów zależnych), nie możesz swojej prezentacji wykorzystywać w celach komercyjnych (np. sprzedać jej). Najbardziej „wolna licencja”, czyli CC BY PL mówi tak: możesz to zdjęcie wykorzystywać w swojej prezentacji, możesz je dowolnie przerabiać, możesz nawet zarabiać na tych swoich przeróbkach i moim zdjęciu.
Cztery podstawowe warunki, które opisują licencje Creative Commons to:

	Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
	Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
	Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
	Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Niezależnie od licencji (czyli mówi o tym każda z sześciu licencji) jeśli chcemy wykorzystać dane zdjęcie, musimy:

• Oznaczyć autorstwo utworu – czyli np. na końcowym slajdzie napisać, kto jest autorem danego zdjęcia.
• Podać nazwę licencji, czyli np. Creative Commons – Uznanie autorstwa 3.0 Polska (CC BY 3.0 PL).
• Podać link do treści licencji: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/ –można zalinkować np. nazwę, jeśli tworzymy dokument elektroniczny, czyli: Creative Commons – Uznanie autorstwa 3.0 Polska (CC BY 3.0 PL).

Poniżej natomiast znajduje się podsumowanie wszystkich licencji, które pochodzi z polskiej strony Creative Commons.

Uznanie autorstwa 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy.	Uznanie autorstwa-​Na tych samych warunkach 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty.
Uznanie autorstwa-​Użycie niekomercyjne 3.0 Polska– Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utwóru jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją). Przystępne podsumowanieTekst licencji	Uznanie autorstwa-​Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Ta licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
Uznanie autorstwa-​Użycie niekomercyjne-​Na tych samych warunkach 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją.	Uznanie autorstwa-​Użycie niekomercyjne-​Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). Jest to najbardziej restrykycyjna z licencji.

Trzeba oczywiście pamiętać, że oprócz materiałów na licencji Creative Commons możemy również wykorzystywać zdjęcia, które znajdują się w domenie publicznej. Skąd pozyskać zdjęcia? Serwisów, w których można wyszukiwać materiałów jest bardzo dużo – niektóre są wieloformatowe (zdjęcia, muzyka, film), niektóre sprofilowane na konkretny rodzaj materiałów. Poniżej przedstawiam te, z których rzeczywiście korzystam w codziennej pracy i jestem zadowolony z rezultatów (jest ich dużo więcej – nawet w wyszukiwarce Google można wyszukiwać materiały na licencjach CC – wyszukiwanie zaawansowane).
Najczęściej korzystam z wyszukiwarki Let’s CC.

Wpisujemy słowo kluczowe i znajdujemy interesujące nas zdjęcie. Trzeba pamiętać, że to są wyszukiwarki serwisów zewnętrznych, zatem przekierują nas w inne miejsce. Dla przykładu znalazłem zdjęcie, które oryginalnie zamieszczone jest w serwisie Flickr. Zwróćcie uwagę – na górze jest napisane, że to zdjęcie udostępnione jest na licencji CC oraz wskazany jest autor.


Możemy również korzystać z oficjalnej wyszukiwarki Creative Commons i wybrać serwisy związane ze zdjęciami.

W wyszukiwarce Open Clipart znajdziemy grafiki wektorowe – głównie z domeny publicznej.


Godny polecenia jest serwis Otwarte Zasoby, w którym wyszukacie nie tylko zdjęcia, ale również filmy, gry, kursy itd.